Жертв голода и политических репрессий вспоминают в Казахстане в пятницу, 31 мая.
День памяти жертв политических репрессий отмечается по указу президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева с 1997 года.
В Казахстан за время репрессий было депортировано полтора миллиона человек: 800 тысяч немцев, 102 тысячи поляков, 19 тысяч корейских семей, 507 тысяч представителей народов Северного Кавказа.
В Казахстане было репрессировано более 103 тысяч человек и расстреляно свыше 25 тысяч, среди которых были известные казахские культурные и политические деятели Шакарим Кудайбердыев, Ахмет Байтурсынов, Мыржакып Дулатов, Мухамеджан Тынышпаев, Магжан Жумабаев, Санжар Асфендияров, Ураз Джандосов, Турар Рыскулов, Сакен Сейфуллин, Ильяс Джансугуров, Беимбет Майлин, Султанбек Ходжаев.
С начала репрессий – 1937 года – в Казахстане работало 953 лагеря и поселения, среди которых был Алжир (Акмолинский лагерь жен изменников Родины) и Карлаг (Карагандинский исправительно-трудовой лагерь), узниками которого стали Лев Гумилев, Анатолий Марченко, Мария Капнист, Анна Тимирёва, Александр Чижевский, Уар (Пётр Шмарин), Герман (Вейнберг), Юрий Грунин, генетик Эфроимсон, Давид Выгодский, Владимир Михайлов.
14 апреля 1993 года в Казахстане был принят Закон «О реабилитации жертв массовых политических репрессий», реабилитировано около 350 тысяч человек.
31 мамыр күні - республикамызда саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күнін атап өтіледі. Елбасының Жарлығымен саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу 1997 жылдан бастап өткізіліп келе жатыр.
Бұл күн Қазақстан үшін айрықша мағынаға ие. Тарих өрісіне орай, біздің республикамыз миллиондаған кеңестік азаматтардың жер аударылған мекеніне айналған.
«Халық жауларын» анықтау бойынша жоспарлы жұмыс жүргізілген. Сол кездердегі қатігез саясат нәтижесінде қуғын-сүргінге ұшырағандардың өздері ғана емес, олардың жақындары да жапа шекті.
Осы кезең аралығында Қазақстанда 103 мың адам қуғын-сүргінге ұшыраған және 25 мың адам ату жазасына кесілген. Нақ осы жылдары қазақстандық ғылым, мәдениет және саясат саласының зиялы қауым өкілдері атылған.
Қазақ халқы талай тарихтың ауыр кезеңдерін бастан өткерген қайсар да қайтпас халық. Тек өткен ғасырдың басында Қазақ халқы трагедияға толы түрлі оқиғаларды басынан кешірді: үлкен және кішілі революциялар, отарлық қанау, репрессия, ұжымдастыру, тәркілеу, аштық және т.б. сындардан өтті.
Осы аталған большевиктік саясат тұсында қазақ даласы екі ірі аштықты бастан өткерді.
Ашаршылық кезінде төмендегідей қарсылықтар болды:
1929-1931жж – Қазақстанда ұжымдастыруға қарсы қарулы қарсылықтар толқыны (Семей округі – халық наразылығының ірі ошағы).
1930ж ақпаннан мамырға дейін – 6 ауданды қамтыған күшті толқу болды (Торғай шаруаларының Батпаққара көтерілісі – «бандиттік-басмашы қозғалысының көрінісі» деп бағаланды).
Қарақұм көтерілісі – 5000 шаруа біріккен көтеріліс. Оны Орынборда орналастырылған 8-дивизия басып тастады.
Созақ жеріндегі көтеріліс – Шебер ұйымдастырушылығымен, табандылығымен ерекшеленеді. Басшысы – Жақыпов. Аудан орталығын басып алып, көтерілісшілер аудан басшыларын өлтірді.
1931ж көктем – Қарқаралы округінің Абыралы, Шыңғыстау және Шұбартау аудандарындағы көтеріліске қатысқандар түгелдей қырылды.
«Бесеудің хаты» – Ф.Голощекинге арналған ашық хат. 1932ж шілде де Ғ.Мүсірепов, М.Ғатауллин, М.Даулетқалиев, Е.Алтынбеков, К.Қуанышбаев бірлесіп жазды.
1933ж наурызда – Тұрар Рысқұлов Сталинге хат жазды.
Республика аумағында 1929-1931жж аралығында ұжымдастыруға қарсы 372 жаппай толқулар мен көтерілістер болып, оған 80 мың адам қатысқан (Толқулар мен көтерілістерді жаншу кезінде 1916ж көтерілісті басу тәжірибесі қайталанды).
Төменде ашаршылық кезеңдерінің фото суреттер жиыны келтірілген
Қазақстан Республикасы Мәдениет және Ақпарат министрлігі Ақпарат және Мұрағат комитеті "Орталық Мемлекеттік кино-фотоқұжаттар және дыбыс жазбалар мұрағаты".
